Astronomlar, evrende şimdiye dek yalnızca teorik olarak varlığı bilinen bir olguyu ilk kez doğrudan gözlemlemeyi başardı. İki kara deliğin birbirinin etrafındaki dönüşü, yer ve uzay tabanlı teleskoplardan elde edilen radyo verileriyle görüntülendi. Bu çığır açıcı keşif, karadelik çiftlerinin varlığını görsel olarak doğrulayan ilk kanıt niteliğinde.
İLK KEZ KARADELİK ÇİFTİ GÖRÜNTÜLENDİ
Donanımhaber’in aktardığına göre yaklaşık 5 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan bu iki karadelik, 12 yıllık bir yörüngede birbirlerinin çevresinde dönüyor. Sistemdeki büyük karadelik, evrendeki en parlak gök cisimlerinden biri olan OJ 287 olarak adlandırılıyor ve Güneş’in 18 milyar katı kütleye sahip. Daha küçük olan karadelik ise neredeyse ışık hızında parçacıklar püskürten bir jet üretiyor. Bu jetin yönü zamanla değişiyor ve adeta salınan bir hortum ya da kuyruğunu sallayan bir köpek gibi davranıyor. Küçük kara deliğin kütlesinin de Güneş’in 150 milyon katı olduğu belirtiliyor.
Daha küçük olan karadelik, her yörünge döngüsünde büyük kara deliğin birikim diskine çarpıyor. Araştırmacılar, kara deliğin bu toz ve gaz bulutunun içinden her geçişinde yaklaşık 16 Güneş kütlesi kadar maddeyi çekip aldığını tahmin ediyor.
Araştırmanın başyazarı ve Finlandiya’daki Turku Üniversitesi’nden astronom Mauri Valtonen, “İlk kez iki kara deliğin birbirinin etrafında döndüğüne dair bir görüntü elde ettik. Görüntüde, karadelikler yaydıkları yoğun parçacık jetleriyle tespit ediliyor. karadeliklerin kendisi tamamen siyah ancak bu parçacık jetleri veya deliği çevreleyen parlayan gaz sayesinde tespit edilebiliyorlar” açıklamasında bulundu.
karadelikler, dev yıldızların çökmesiyle oluşuyor ve zamanla gaz, toz, yıldızlar ve hatta diğer karadelikleri yutarak büyüyor. Bu süreçte ortaya çıkan sürtünme, kara deliğin çevresindeki maddeyi ısıtarak teleskoplarla gözlemlenebilen parlak bir ışınım oluşturuyor. Bu tür yapılara aktif galaktik çekirdekler (AGN) deniyor. AGN’lerin en aşırı biçimi olan kuasarlar, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere sahip süper kütleli karadeliklerdir ve trilyonlarca kat daha parlak ışık patlamaları yayarlar. Eğer bu jetler Dünya’ya doğru yönelmişse, bu tür cisimler blazar olarak adlandırılır. OJ 287 de bir blazar konumunda.
Daha önce Samanyolu’nun merkezindeki karadelik ile Messier 87 galaksisindeki dev karadelik görüntülenmişti. Ayrıca, kütleçekim dalgaları sayesinde karadelik çiftlerinin birleşmelerine ait dolaylı kanıtlar elde edilmişti. Ancak OJ287 sisteminin uzun süredir ikili karadelik içerdiği düşünülmesine rağmen teleskoplar bu iki cismi birbirinden ayırt edecek çözünürlüğe sahip değildi.
OJ 287’nin gözlemleri, karadeliklerin varlığının dahi bilinmediği zamanlara kadar uzanıyor. 19. yüzyıl sonlarında astronomlar, sistemin periyodik olarak parlaklaşıp sönmesinin nedenini açıklayamamıştı. 1980’lerde yapılan analizlerde, bu değişimin iki kara deliğin birbirinin etrafında dönmesinden kaynaklandığı fikri öne sürülmüştü.
Son olarak araştırmacılar, Rusya’nın 2011–2019 yılları arasında faaliyet gösteren RadyoAstron (Spektr-R) uydusunun verilerini kullanarak karadelik çiftini ayırt etmeyi başardı. Elde edilen radyo görüntülerinde, karadeliklerin her birine ait iki ayrı jetin konumu, daha önce yapılan teorik hesaplamalarla birebir örtüştü. Bu da sistemin gerçekten bir karadelik çifti olabileceğine güçlü bir kanıt sağladı.
Yine de bilim insanları temkinli davranıyor. Görüntüdeki iki jetin kısmen üst üste binme olasılığı bulunduğundan, tek bir kara deliğin karmaşık bir jet yapısı oluşturmuş olabileceği ihtimali tamamen elenmiş değil.
